Η αρχαία Hλιδα, που βρίσκεται ανάμεσα στα χωριά Παλαιόπολη και Μπουχιώτη, ήταν η πρωτεύουσα των Ηλείων. Σύμφωνα με την παράδοση, ιδρύθηκε από Αιτωλούς την εποχή της καθόδου των Δωριέων. Στην πραγματικότητα η περιοχή ήταν κατοικημένη από την 3η χιλιετία π.Χ., ενώ η πόλη με τη μορφή που μας είναι γνωστή συμπτύχθηκε γύρω στο 471 π.Χ. Στην Hλιδα προπονούνταν οι αθλητές που λάμβαναν μέρος στους Ολυμπιακούς Αγώνες. Η ακμή της συνεχίστηκε μέχρι τα ρωμαϊκά χρόνια. Μετά την κατάργηση των αγώνων από τον Μέγα Θεοδόσιο, παρήκμασε και σιγά-σιγά εγκαταλείφθηκε.Για πολλά χρόνια γίνονται ανασκαφές κάτω από την επίβλεψη του Αρχαιολόγου Ν. Γιαλούρη. Τα ευρήματα είναι : πήλινα, χάλκινα, μαρμάρινα, νομίσματα της Αρχαίας Πόλης. Αυτά μεταφέρονται στο Μουσείο Αρχαίας Ολυμπίας για μελέτη, συγκόλληση από ειδικευμένους αρχαιολόγους
Η Αρχαία Ηλιδα είναι πεδινή περιοχή κα απέχει 13χλμ από την Αμαλιάδας- Οι κάτοικοι ασχολούνται με την γεωργία και την κτηνοτροφία.
. Η αγορά της αρχαίας Ήλιδας καταλάμβανε τον χώρο μιας εκτεταμένης πλειστοκαινικής αναβαθμίδας του ποταμού Πηνειού. Χαρακτηρίζεται από έντονη ερυθρογή (terra rossa), η οποία όπως και σε πολλές άλλες περιπτώσεις περιέχει στοιχεία του απώτατου παρελθόντος του χώρου, στην προκειμένη περίπτωση παλαιολιθικά εργαλεία από πυριτόλιθο. Σε πολλά εξάλλου σημεία, όπου οι άφθονες κροκάλες που υπάρχουν μεταξύ των ερυθρών χωμάτων βρίσκονται σε μεγαλύτερη συγκέντρωση, παρατηρούνται αναρρήξεις κροκαλοπαγών πετρωμάτων, τα οποία κατά την αρχαιότητα λατομεύτηκαν και χρησιμοποιήθηκαν για τα θεμέλια των κτιρίων της αγοράς.
Πλην των παλαιολιθικών καταλοίπων, στη μεταγενέστερη αγορά της Ήλιδας εντοπίστηκε νεκροταφείο της Τελικής Νεολιθικής/Υπονεολιθικής περιόδου στην περιοχή που αργότερα χτίστηκε το θέατρο, όπως και νεκροταφεία των Πρώιμων Ιστορικών χρόνων ("Σκοτεινοί Αιώνες) στην ίδια θέση αλλά και στο νότιο άκρο της αγοράς, όπου αργότερα θα εξελιχθεί στο σημαντικότερο και πιο πολυσύχναστο τμήμα της αρχαίας πόλης. Φαίνεται ότι πολύ νωρίς στην περιοχή του παλαιότερου νεκροταφείου δημιουργήθηκε έναν σημαντικός χώρος που προφανώς σχετιζόταν με τη λατρεία των προγόνων.
Τα πρώτα ευρήματα χρονολογούνται στο τέλος της γεωμετρικής εποχής και προέρχονται από έναν αποθέτη του ιερού αυτού τεμένους. Κάτι ανάλογο υποδηλώνουν σχετικά ευρήματα και μάλιστα, ίσως λίγο παλαιότερα, στην περιοχή του μεταγενέστερου θεάτρου. Η ιερότητα των δύο αυτών άκρων της αγοράς της Ήλιδας τεκμηριώνεται και με ευρήματα που ανήκουν χρονικά σε όλη σχεδόν τη διάρκεια της αρχαιότητας. Όμως από τον 6ο αι. π.Χ. το νότιο άκρο της αποκτά ιδιαίτερη σημασία και γίνεται το λατρευτικό και πολιτικό κέντρο της αγοράς.
Σε πολύ μικρό χώρο συνωστίζονται διάφορα κτήρια λατρευτικού και διοικητικού χαρακτήρα ενώ η υπόλοιπη αγορά είναι μια τεράστια ελεύθερη έκταση με κάποιες σποραδικές κατασκευές, κυρίως βωμούς. Στην περιοχή του θεάτρου ανάλογη οικοδομική δραστηριότητα παρατηρείται προς το τέλος της κλασικής περιόδου και στις αρχές κυρίως της ελληνιστικής με την ανέγερση του θεάτρου και κτιρίων λατρευτικού και ίσως διοικητικού χαρακτήρα. Κατά την ελληνιστική περίοδο κατασκευάστηκαν ή ανακαινίστηκαν ριζικά οι μεγάλες στοές που οργανώνουν κατά κάποιο τρόπο την μέχρι τότε αχανή έκταση της αγοράς.
Κατά την ύστερη ελληνιστική και τη ρωμαϊκή περίοδο χρονολογούνται οι λουτρικές εγκαταστάσεις στο ΒΔ τμήμα της αγοράς, στην περιοχή των γυμνασίων, ενώ στο Ν άκρο της παρατηρείται έντονη οικοδομική δραστηριότητα, όπως δείχνουν οι κλίβανοι πήλινων δομικών στοιχείων για την ανακαίνιση των ήδη υπαρχόντων κτιρίων ή την προσθήκη άλλων. Κατά την ίδια χρονική περίοδο, πίσω από την σκηνή του θεάτρου αναπτύσσεται μια συνοικία.
Ωστόσο, ολόκληρη αυτή η περιοχή του θεάτρου εγκαταλείπεται στα τέλη του 2ου αι. μ.Χ. και σύντομα θα μετατραπεί σε ένα εκτεταμένο νεκροταφείο που δείχνει το μέγεθος των συμφορών και των καταστροφών που υπέστη η πόλη προς το τέλος της αρχαιότητας. Το ίδιο φαινόμενο παρατηρείται και στην περιοχή της Διπλής-Κερκυραϊκής ή Νότιας στοάς, πάνω στα ερείπια της οποίας χτίζεται κατά το β΄μισό του 5ου αι. μ.Χ. μια μικρή παλαιοχριστιανική βασιλική, το δάπεδο της οποίας ήταν διακοσμημένο με περίτεχνο μωσαϊκό.
.
