Ναός Επικουρίου Απόλλωνος
Είναι ο πρώτος σχεδόν άρτια διατηρημένος ναός στον οποίο αντιπροσωπεύονται για πρώτη φορά και οι τρεις αρχιτεκτονικοί ρυθμοί της αρχαιότητας: ιωνικός, δωρικός, κορινθιακός.
Η θέση που είναι κτισμένος ο ναός, σε υψόμετρο 1.131 μ., έχει το αρχαίο όνομα "Βάσσαι", που σημαίνει μικρή κοιλάδα μέσα στα βράχια.
Είναι κτισμένος από ντόπιο ασβεστόλιθο. Αποτελείται από πρόναο, σηκό και οπισθόδομο και έχει προσανατολισμό από βορρά προς νότο. Στον σηκό υπήρχε κίονας με κορινθιακό κιονόκρανο, που είναι το αρχαιότερο γνωστό παράδειγμα.
Το ναό κοσμούσε μαρμάρινη, ανάγλυφη ζωφόρος με παράσταση αμαζονομαχίας και κενταυρομαχίας. Οι πλάκες της ζωφόρου έχουν υφαρπαγεί και βρίσκονται σήμερα στο Βρετανικό Μουσείο.
Ο ναός, έργο του αρχιτέκτονα του Παρθενώνα Ικτίνου, χρονολογείται γύρω στα 420 π.Χ. και κτίσθηκε πάνω σε παλαιότερο ναό, από τους κατοίκους της Φιγάλειας προς τιμήν του Επικουρίου Απόλλωνα σε ένδειξη ευγνωμοσύνης για τη σωτηρία τους από λοιμό.
Το επίθετο Επικούριος δόθηκε στον Απόλλωνα γύρω στο 650 π.Χ., την εποχή των πολέμων με τους Σπαρτιάτες.
Ο ναός του Επικούρειου Απόλλωνα είναι χτισμένος στην περιοχή που αντιστοιχεί στις αρχαίες Βάσσες και βρίσκεται 15 χλμ. νότια της Ανδρίτσαινας και στα 1130 μ. υψόμετρο. Η τοποθεσία γύρω είναι μαγευτική και σώζονται ελάχιστα τμήματα των κτισμάτων που περιέβαλλαν το ναό.
Ο ναός ανοικοδομήθηκε γύρω στα 420 π.Χ. από τον Ικτίνο, ένα εκ των δυο αρχιτεκτόνων του Παρθενώνα. Εκτιμάται όμως ότι στο ίδιο σημείο υπήρχε και παλαιότερος ναός. Ο Επικούρειος Απόλλωνας βοήθησε τους κατοίκους των Βασσών να αντιμετωπίσουν το φοβερό λιμό που μάστισε την περιοχή τους, λίγο πριν τη λήξη της πρώτης φάσης του Πελοποννησιακού πολέμου, της Αρχιδάμειας περιόδου, δηλαδή. Έτσι, ο ναός ανεγέρθηκε προς τιμή του.
Πρόκειται για ναό δωρικού ρυθμού, περίπτερο, φτιαγμένο όμως όχι από μάρμαρο όπως ο Παρθενώνας αλλά από ασβεστολιθικά πετρώματα που υπήρχαν στην περιοχή. Προσανατολίζεται από βορά προς νότο και έχει 15 κίονες στο μήκος και 6 στο πλάτος του. Στο εσωτερικό, ο σηκός χωρίζεται σε δυο διαμερίσματα ενώ έχει βρεθεί και ένας μόνο κίονας κορινθιακού ρυθμού, ο αρχαιότερος στην Ελλάδα. Ο ναός έχει, μάλιστα, συληθεί από Ευρωπαίους ενώ οι Ντιλετάντι αφαίρεσαν από εδώ κομμάτια της ζωοφόρου και των μετοπών του ναού με παραστάσεις από τις μάχες των Αμαζόνων και των Κενταύρων με τους Λαπίθες.
Ο περιβάλλων χώρος του ναού είναι εντυπωσιακός και η τοποθεσία προκαλεί δέος, όπως άλλωστε συχνά συμβαίνει με τις λατρευτικές τοποθεσίες των αρχαίων Ελλήνων. Ένα ιδιαίτερα εντυπωσιακό στοιχείο όμως εδώ είναι οι σύγχρονες παρεμβάσεις που πραγματοποιήθηκαν στο χώρο για την προστασία του ναού από τις διαβρώσεις της βροχής και την υποχώρηση του εδάφους.
